1

Viêm Gan

Viêm gan là gì?

Viêm gan là một tình trạng tổn thương gan, chủ yếu do virus gây ra nhưng đôi khi cũng có thể là do nguyên nhân khác, ví dụ như viêm gan tự miễn hay viêm gan do tác động của thuốc, độc tố và rượu. Viêm gan tự miễn là một bệnh xảy ra khi cơ thể tạo kháng thể chống lại chính mô gan.

Gan nằm ở vùng trên bên phải của bụng. Đây là cơ quan thực hiện nhiều chức năng quan trọng, ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất trong toàn cơ thể, gồm có:

  • Sản xuất mật – thành phần cần thiết cho tiêu hóa
  • Lọc bỏ chất độc ra khỏi cơ thể
  • Bài tiết bilirubin - một sản phẩm được tạo ra từ quá trình phân hủy các tế bào hồng cầu, cholesterol, hormone và thuốc
  • Chuyển hóa carbohydrate, chất béo và protein
  • Kích hoạt các enzyme cần thiết cho các chức năng của cơ thể
  • Tích trữ glycogen (một dạng đường), khoáng chất và vitamin (A, D, E và K)
  • Tổng hợp các loại protein máu, chẳng hạn như albumin
  • Tổng hợp các yếu tố đông máu

Nguyên nhân gây viêm gan

Viêm gan do virus

Có 5 loại viêm gan do virus hay viêm gan siêu vi thường gặp là viêm gan A, viêm gan B, viêm gan C, viêm gan D và viêm gan E. Một loại lại là do virus khác nhau gây nên.

Viêm gan A là một bệnh viêm gan cấp tính trong khi viêm gan B, C và D có cả dạng cấp tính và mạn tính nhưng đa phần là mạn tính. Viêm gan E thường là bệnh cấp tính và đặc biệt nguy hiểm khi xảy ra với phụ nữ mang thai.

Viêm gan A

Viêm gan A là do nhiễm virus viêm gan A (hepatitis A virus - HAV) gây ra. Loại viêm gan này thường lây qua việc ăn uống các loại thực phẩm hoặc nước bị nhiễm virus.

Viêm gan B

Viêm gan B lây truyền khi tiếp xúc với dịch cơ thể có chứa virus viêm gan B (hepatitis B virus - HBV) từ người mắc bệnh, chẳng hạn như máu, dịch tiết âm đạo hoặc tinh dịch. Việc dùng chung bơm kim tiêm, dụng cụ cá nhân như dao cạo và quan hệ tình dục với người bị bệnh sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm gan B.

Viêm gan C

Viêm gan C xảy ra do virus viêm gan C (hepatitis C virus - HCV). Viêm gan C cũng lây qua sự tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch cơ thể từ người bị nhiễm bệnh, thường là qua việc dùng chung bơm kim tiêm và quan hệ tình dục.

Viêm gan D

Viêm gan D, hay còn được gọi là viêm gan Delta, là một bệnh lý nghiêm trọng về gan do virus viêm gan D (hepatitis D virus - HDV) gây nên. Viêm gan D lây truyền qua sự tiếp xúc trực tiếp với máu bị nhiễm bệnh. Viêm gan D là một dạng viêm gan hiếm gặp và chỉ xảy ra cùng với viêm gan B do virus viêm gan D không thể nhân lên nếu như không có sự hiện diện của virus viêm gan B.

Viêm gan E

Viêm gan E là một bệnh lây lan qua đường ăn uống do virus viêm gan E (hepatitis E virus - HEV) gây ra. Viêm gan E chủ yếu xảy ra ở những nơi có có điều kiện vệ sinh kém và nguyên nhân mắc bệnh điển hình là do dùng nước có chứa virus từ phân của người mắc bệnh.

Nguyên nhân gây viêm gan không do virus

Rượu và các chất độc hại

Tiêu thụ rượu quá mức có thể làm tổn thương gan và gây viêm. Tình trạng này được gọi là viêm gan do rượu. Rượu làm tổn thương trực tiếp các tế bào gan và theo thời gian, các tế bào có thể bị hỏng vĩnh viễn, dẫn đến suy ganxơ gan.

Ngoài rượu, các nguyên nhân khác như lạm dụng hoặc dùng thuốc quá liều và tiếp xúc với hóa chất độc hại cũng có thể gây viêm gan.

Viêm gan tự miễn

Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch trong cơ thể nhầm gan là một vật thể có hại và bắt đầu tấn công bằng cách gây ra phản ứng viêm liên tục với mức độ từ nhẹ đến nặng và ảnh hưởng đến chức năng gan. Tỉ lệ mắc bệnh này ở phụ nữ cao hơn gấp ba lần ở nam giới.

Triệu chứng viêm gan thường gặp

Các dạng viêm gan do virus mạn tính như viêm gan B và C có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào khi mới mắc bệnh. Chỉ đến khi tổn hại nghiêm trọng và ảnh hưởng đến chức năng gan thì người bệnh mới thấy có triệu chứng bất thường.

Mặc khác, dấu hiệu và triệu chứng của viêm gan cấp tính thường xuất hiện nhanh chóng, gồm có:

  • Mệt mỏi
  • Các triệu chứng giống như cảm cúm
  • Nước tiểu sẫm màu
  • Phân màu nhạt
  • Đau bụng
  • Chán ăn
  • Sụt cân không rõ nguyên do
  • Da và tròng trắng của mắt chuyển màu vàng, dấu hiệu của bệnh vàng da

Chẩn đoán viêm gan

Đánh giá bệnh sử và thăm khám lâm sàng

Để chẩn đoán viêm gan, đầu tiên bác sĩ sẽ lấy bệnh sử để xác định các yếu tố nguy cơ gây viêm gan do virus hoặc không do virus.

Sau đó bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng bằng cách ấn nhẹ xuống bụng để xem có đau hay không, gan có bị to lên không cũng như là kiểm tra màu da và màu mắt.

Xét nghiệm chức năng gan

Xét nghiệm chức năng gan là phương pháp xét nghiệm máu để kiểm tra gan đang hoạt động ra sao. Trong trường hợp không có triệu chứng, nếu xét nghiệm cho kết quả bất thường thì đây là căn cứ đầu tiên để chẩn đoán gan đang có vấn đề. Ví dụ, nồng độ men gan cao là dấu hiệu chỉ ra rằng gan đang phải hoạt động nhiều hơn bình thường, bị tổn hại hay chức năng không ổn.

Các xét nghiệm máu khác

Nếu kết quả xét nghiệm chức năng gan không bình thường, bác sĩ sẽ yêu cầu làm thêm các xét nghiệm máu khác để xác định nguồn gốc của vấn đề. Những xét nghiệm này giúp phát hiện virus gây viêm gan hoặc các kháng thể - yếu tố có mặt trong các trường hợp viêm gan tự miễn.

Siêu âm

Siêu âm ổ bụng là phương pháp sử dụng sóng siêu âm để tạo hình ảnh của các cơ quan trong bụng. Phương pháp này cho phép bác sĩ quan sát gan và các cơ quan lân cận nhằm phát hiện:

  • Dịch tích tụ bất thường trong ổ bụng
  • Dấu hiệu gan bị tổn thường hoặc to ra
  • Khối u trong gan
  • Bất thường trong túi mật

Đôi khi tuyến tụy cũng xuất hiện trên hình ảnh siêu âm. Đây là một phương pháp rất có ích trong việc xác định nguyên nhân gây nên tình trạng bất thường về chức năng gan.

Sinh thiết gan

Sinh thiết gan là một thủ thuật xâm lấn mà trong đó, bác sĩ dùng kim đâm xuyên qua da để lấy một mẫu mô từ gan dưới sự hướng dẫn của hình ảnh siêu âm.

Phương pháp sinh thiết gan giúp xác định xem tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm đã ảnh hưởng đến gan ở mức độ nào. Phương pháp này còn được sử dụng để lấy mẫu mô tại những vùng có dấu hiệu bất thường trong gan.

Điều trị viêm gan

Tùy theo từng loại viêm gan mà sẽ có phương pháp điều trị riêng.

Viêm gan A

Viêm gan A thường không cần điều trị vì là một căn bệnh chỉ xảy ra trong thời gian ngắn. Nếu các triệu chứng gây khó chịu thì người bệnh có thể nằm nghỉ ngơi cho đến khi thấy đỡ. Nếu bị nôn mửa hoặc tiêu chảy thì nên đi khám đề được hướng dẫn về việc bổ sung điện giải và chất dinh dưỡng.

Có thể ngăn ngừa viêm gan A bằng cách tiêm vắc-xin. Trẻ em cần được tiêm chủng trong khoảng từ 12 đến 18 tháng tuổi và tiêm đủ hai mũi. Người lớn có thể tiêm vắc-xin phòng viêm gan A và B kết hợp.

Viêm gan B

Viêm gan B cấp tính cũng không cần điều trị còn viêm gan B mạn tính được điều trị bằng thuốc kháng virus. Phương pháp này khá tốn kém vì phải điều trị liên tục trong vòng vài tháng hoặc thậm chí vài năm. Trong quá trình điều trị viêm gan B mạn tính, người bệnh cần được kiểm tra và theo dõi thường xuyên để xem thuốc có hiệu quả với virus hay không.

Viêm gan B cũng có thể được ngăn ngừa bằng cách tiêm phòng. Cơ quan Quản lý và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ khuyến nghị tất cả trẻ sơ sinh đều phải được đưa đi tiêm phòng viêm gan B. Loại vắc-xin này gồm có 3 mũi, cần được hoàn thành trong vòng 6 tháng đầu của trẻ.

Viêm gan C

Cả dạng cấp tính và mạn tính của viêm gan C đều được điều trị bằng thuốc kháng virus nhưng những người mắc viêm gan C mạn tính cần kết hợp nhiều loại thuốc kháng virus cùng một lúc và phải làm xét nghiệm bổ sung để xác định cách điều trị phù hợp nhất.

Những người bị xơ gan hoặc vấn đề khác về gan do viêm gan C mạn tính có thể cần phải ghép gan.

Hiện tại vẫn chưa có vắc-xin ngừa viêm gan C.

Viêm gan D

Cho đến nay vẫn chưa có thuốc kháng virus nào có thể điều trị viêm gan D. Theo một nghiên cứu vào năm 2013, thuốc interferon alpha được đưa vào thử nghiệm điều trị viêm gan D nhưng chỉ đem lại hiệu quả cải thiện bệnh ở khoảng 25 – 30% người tham gia.

Có thể ngăn ngừa viêm gan D bằng cách tiêm vắc-xin viêm gan B, vì nhiễm virus viêm gan B là điều kiện cần thiết để virus viêm gan D phát triển.

Viêm gan E

Hiện tại cũng chưa có bất kỳ phương pháp nào để điều trị viêm gan E vì bệnh này thường là cấp tính và có thể tự khỏi. Những người bị loại viêm gan này chỉ cần nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước, bổ sung đủ chất dinh dưỡng và tránh uống rượu. Tuy nhiên, những phụ nữ mang thai bị viêm gan E cần được theo dõi sát sao và chăm sóc cẩn thận.

Viêm gan tự miễn

Các loại corticosteroid, ví dụ như prednison hoặc budesonide, là những loại thuốc chủ chốt trong điều trị sớm viêm gan tự miễn. Các loại thuốc này cho hiệu quả ở mức khá cao, khoảng 80% các ca mắc bệnh.

Các loại thuốc ức chế miễn dịch như azothioprine (Imuran), mycophenolate (CellCept), tacrolimus (Prograf) và cyclosporine (Neoral) cũng thường được dùng để điều trị viêm gan tự miễn, có thể có hoặc không kết hợp cùng steroid.

Biến chứng viêm gan

Viêm gan B hoặc C mạn tính có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Vì virus ảnh hưởng đến gan nên những người bị viêm gan B hoặc C mạn tính sẽ có nguy cơ bị:

  • bệnh gan mạn tính
  • xơ gan
  • ung thư gan

Khi gan không thể hoạt động bình thường, người bệnh còn có thể bị suy gan và các biến chứng của suy gan như:

  • Rối loạn đông máu
  • Tình trạng tích tụ dịch trong ổ bụng, được gọi là cổ trướng
  • Tăng huyết áp trong các tĩnh mạch cửa đi vào gan, được gọi là tăng áp tĩnh mạch cửa
  • Suy thận
  • Bệnh não - gan, có các triệu chứng là mệt mỏi, suy giảm trí nhớ và giảm khả năng thần kinh do sự tích tụ các chất độc như amoniac, ảnh hưởng đến chức năng não bộ
  • Ung thư biểu mô tế bào gan - một dạng ung thư gan
  • Tử vong

Những người bị viêm gan B và C mạn tính cần cai rượu vì rượu sẽ đẩy nhanh tốc độ tiến triển của bệnh gan. Ngoài ra, một số loại thực phẩm chức năng và thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng gan. Nếu bạn bị viêm gan B hoặc C mạn tính thì cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc hay viên uống bổ sung mới nào.

Cách phòng ngừa viêm gan

Vệ sinh sạch sẽ

Thực hành vệ sinh tốt là một điều quan trọng để phòng ngừa viêm gan A và E. Không uống nước lã, nước đá và các loại thực phẩm sống, nhất là ở những nơi không được sạch sẽ.

Virus viêm gan B, C và D lây nhiễm qua máu nên có thể ngăn ngừa bằng cách:

  • Không dùng chung bơm kim tiêm
  • Không dùng chung các vật dụng cá nhân như dao cạo hay bàn chải đánh răng với người khác
  • Không chạm vào máu của người khác

Viêm gan B và C còn lây lan qua đường tình dục nên cần có biện pháp quan hệ an toàn bằng cách sử dụng bao cao su và tấm bảo vệ miệng (dental dam) để giảm nguy cơ nhiễm bệnh.

Tiêm vắc-xin

Tiêm vắc-xin là biện pháp cần thiết để ngăn ngừa viêm gan. Hiện nay đã có các loại vắc-xin để phòng ngừa viêm gan A và B còn vắc-xin phòng viêm gan C đang trong quá trình nghiên cứu.

 

Tìm hiểu thêm về:

Tổng số điểm của bài viết là: 39 trong 9 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

Dr Duy Thành

 

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây