Homocysteine trong thăm dò bệnh thoái hóa hoàng điểm ở người cao tuổi - bệnh viện Bạch Mai

Homocysteine là gì?

Là một acid amin có chứa nhóm sulfur, là sản phẩm được taọ thành trong quá trình chuyển hóa methionin (một acid amin cần thiết). Methionin bị khử nhóm methyl để tạo thành homocysteine và adenosine (chu trình methyl).

Homocysteine (Hcy) trong máu tồn tại dưới 2 dạng:

• Homocystein tự do (chiếm khoảng 1%), (còn lại là dạng kết hợp trong đó homocystein kết hợp với homocystein theo tỷ lệ 5 - 10%
• Homocystein kết hợp cystein: chiếm 5-10% và homocystein kết hợp albumin chiếm tỷ lệ 70%)

Homocystein được chuyển hóa chủ yếu ở thận, chỉ khoảng 1% được lọc qua cầu thận ra nước tiểu. Nồng độ Hcy trong huyết thanh có thể khác nhau theo lứa tuổi và giới. 

Ở trẻ em có nồng độ Hcy thấp và như nhau ở cả hai giới ((5 (mol/l). Lứa tuổi trưởng thành nồng độ Hcy cao hơn (nam: 11 (mol/l và nữ: 9 (mol/l). Trong suốt cuộc đời, Hcy chỉ tăng khoảng 3 - 5 (mol/l. Phụ nữ thời kỳ có thai nồng độ giảm xuống còn một nửa và trở lại bình thường sau sinh con khoảng 1 tuần. ở người cao tuổi, phụ nữ mãn kinh nồng độ Hcy trong máu có xu hướng tăng cao hơn lứa tuổi trưởng thành.

Nhiều công trình nghiên cứu invivo đã cho thấy có sự bất thường của tế bào nội mô, phá hủy tế bào sau khi tiêm Hcy. Hcy có khả năng phá hủy thành mạch theo 3 cơ chế chính sau: gây độc trực tiếp, phá hủy màng trong của thành mạch, ảnh hưởng tới các yếu tố đông máu và oxy hóa lipoprotein tỷ trọng thấp.

Ảnh hưởng của cơ thể khi Hcy tăng cao

• Hcy có thể làm tăng sinh tế bào nội mô và cơ trơn thành mạch có tác dụng kiểm soát trương lực của thành mạch và dòng máu chảy qua.
• Nồng độ cao cũng như thời gian tồn tại của Hcy trong máu gây ra sự suy giảm chức năng của tế bào nội mô và tế bào cơ trơn.
• Hcy trong máu cao sẽ gây ra tình trạng tự oxi hóa do nhóm SH của Hcy có thể phản ứng với ion sắt và đồng trong hệ thống oxi hóa khử tạo ra hydrogen peroxide (H2O2), gốc hydroxyl và gốc homocysteinyl. Các gốc tự do này gây độc trực tiếp cho tế bào và oxi hóa lipid.
• Các chất oxi hóa được sinh bên trong tế bào nội mô sẽ đe dọa chức năng của các tế bào này: H2O2 phá hủy màng tế bào theo cơ chế peroxy hóa lipid màng; glutathion peroxidase là một trong những enzym chống oxy hóa có khả năng xúc tác phản ứng chuyển H2O2 thành H2O.
• Ngược lại Hcy lại là chất gõy ức chế glutathion peroxidase, điều này lý giải cho cơ chế  khi nồng độ Hcy cao sẽ gây tăng quá trình phá hủy màng.
• Khi nồng độ Hcy tăng cao trong máu làm tăng hoạt hóa yếu tố V và VII (các yếu tố trong quá trình đông máu), ngăn chặn tác dụng của heparin nên làm tăng quá trình ngưng kết tiểu cầu , thúc đẩy sự kết hợp giữa fibrinogen và lipoprotein A và hậu quả làm kích thích qúa trình tạo huyết khối dẫn đến tình trạng tổn thương hệ thống vi mạch và mạch máu lớn.
• Nồng độ Hcy trong máu tăng cao làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

Một số nghiên cứu gần đây cho thấy Hcy có giá trị như một chỉ điểm sinh học trong thăm dò bệnh thoái hoá hoàng điểm ở người cao tuổi: tháng 1/2006 viện Mắt-Tai Massachusett (Mĩ) tiến hành nghiên cứu trên 934 người trong đó có 547 bệnh nhân mắc chứng thoái hóa hoàng điểm ở người cao tuổi và 387 người thuộc nhóm đối chứng.

Qua kết quả nghiên cứu đã nhận thấy nồng độ Hyc trong huyết tương của nhóm nghiên cứu tăng cao rõ rệt so với nhóm chứng. Johanna M - trưởng nhóm nghiên cứu này nhận định Hyc như một yếu tố làm gia tăng bệnh thoái hoá hoàng điểm ở người cao tuổi.

Khuyến cáo:

Trong các bệnh về mắt thoái hóa hoàng điểm ở người cao tuổi là nguyên nhân hàng đầu gây sự giảm thị lực và nguy cơ dẫn đến mù loà không hồi phục của người có tuổi từ 60 trở lên. Để theo dõi và hạn chế căn bệnh này những giải pháp có thể là định lượng nồng độ Hyc trong huyết tương của bệnh nhân theo định kỳ và nên bổ sung một số vitamin nhóm B như: B6, B12 và acid folic (vì đây là những chất cần thiết cho quá trình chuyển hoá của Hcy)          

Nguồn: Bệnh viện Bạch Mai