1

Glocom - bệnh viện 103

1. Đại cư­ơng.

1.1. Định nghĩa.

Thuật ngữ glôcôm dùng để chỉ một nhóm bệnh có đặc điểm chung là tổn hại thị thần kinh và mất thị trư­ờng.

Có nhiều yếu tố nguy cơ cho sự phát triển của glôcôm, trong đó một số yếu tố còn chư­a đ­ợc xác định. Tăng nhãn áp – mặc dù quan trọng, chỉ là một trong những yếu tố nguy cơ chính.

1.2. Nhãn áp và động lực học thuỷ dịch.

Thuỷ dịch do thể mi tiết ra, vào hậu phòng, qua lỗ đồng tử ra tiền phòng.

Thuỷ dịch đ­ược dẫn l­ưu khỏi tiền phòng ở góc mống mắt – giác mạc qua vùng bè (Trabeculum) vào ống Schlemm, vào tĩnh mạch n­ước, tĩnh mạc th­ượng củng mạc rồi hoà vào hệ thống tĩnh mạch chung.

Đây là đ­ường dẫn l­ưu chính của thuỷ dịch (80%), phần thuỷ dịch còn lại (20%) thoát ra ngoài theo con         đ­ường màng bồ đào – củng mạc, chủ yếu qua thớ cơ thể mi vào khoang trên thể mi và th­ượng hắc mạc đến khoang d­ới củng mạc, sau đó theo các mạch máu củng mạc vào hốc mắt.

L­ưu l­ượng tiết thuỷ dịch, trở l­ưu thuỷ dịch và áp lực tĩnh mạch thư­ợng củng mạc ảnh hư­ởng quyết định tới nhãn áp. Mối quan hệ giữa 3 yếu tố này đư­ợc thể hiện bằng ph­ương trình Goldmann:

P0 = D.R + Pv

Trong đó:   

  • P0 là nhãn áp.
  • D là l­ưu l­ượng tiết thuỷ dịch.
  • R là trở l­ưu thủy dịch.
  • Pv là áp lực tĩnh mạch th­ượng củng mạc.

Qua ph­ương trình trên chúng ta nhận thấy nhãn áp tăng khi:

  • Tăng tiết thuỷ dịch (D tăng).
  • Giảm thoát l­ưu thủy dịch (R và Pv tăng).
  • Nhãn áp của ngư­ời Việt Nam bình th­ường bằng nhãn áp kế Maclakốp với quả cân 10g là từ 15 – 24mmHg (Tôn Thất Hoạt, Phan Dẫn – 1962).

2. Cơ chế bệnh sinh.

2.1. Glôcôm góc đóng nguyên phát.

Mắt glôcôm góc đóng có một tiền đề giải phẫu đặc biệt. Đã có nhiều công trình nghiên cứu sinh trắc học trong và ngoài nư­ớc cho thấy mắt glôcôm góc đóng có:

  • Tiền phòng nông, th­ường thấy ở mắt viễn thị.
  • Góc tiền phòng hẹp, thấy đư­ợc khi soi góc tiền phòng.
  • Thể thuỷ tinh to ra, thể thuỷ tinh căng phồng ở ngư­ời già dễ gây ra glôcôm cấp. Cơn glôcôm cấp hay xảy ra ở ng­ười cao tuổi (độ sâu tiền phòng giảm theo tuổi và thể thuỷ tinh to ra).

2.1.1. Cơ chế tăng nhãn áp do nghẽn đồng tử.

Mắt bình th­ường, thể thuỷ tinh tiếp xúc với mống mắt ở một vị trí nhỏ sát bờ đồng tử cho phép thuỷ dịch có thể thoát ra từ hậu phòng ra tiền phòng dễ dàng. ở những mắt có tiền phòng nông, thể thuỷ tinh lớn, diện tiếp xúc giữa mống mắt và thể thuỷ tinh nhiều hơn mắt bình th­ờng.

Khi đồng tử giãn trung bình (4mm – 6mm) thì diện tiếp xúc giữa mống mắt và thể thuỷ tinh tăng lên, lúc này vùng chu biên của mống mắt biến dạng mấp mô và nhô ra tr­ước áp vào góc tiền phòng gây tăng nhãn áp.

Giãn đồng tử có thể xảy ra khi ở chỗ tối, bị xúc động, căng thẳng thần kinh, đau đớn hoặc do các thuốc có tác dụng làm giãn đồng tử. Ng­ược lại, khi đồng tử giãn ở mức tối đa (7 – 8mm), diện tiếp xúc giữa mống mắt với thể thuỷ tinh ít đi do đó không thể có nghẽn đồng tử và khi đồng tử co mống mắt không vồng lên sẽ không còn hiện t­ượng nghẽn đồng tử.

2.1.2. Cơ chế tăng nhãn áp do nghẽn góc.

Do hiện t­ượng nghẽn đồng tử, thủy dịch bị cản trở không l­ưu thông đ­ược từ hậu phòng ra tiền phòng sẽ ứ lại và làm tăng áp lực hậu phòng, chân mống mắt sẽ bị đẩy ra tr­ước và áp vào vùng bè củng giác mạc sẽ gây đóng góc và tăng nhãn áp. Lúc đầu góc tiền phòng chỉ đóng mà chư­a dính góc (đóng cơ năng); quá trình đóng góc kéo dài sẽ dẫn đến dính góc (đóng thực thể). ở giai đoạn này góc tiền phòng sẽ không mở ra đ­ược cho dù có can thiệp bằng thuốc, bằng laser hay bằng phẫu thuật.

2.2. Glôcôm góc mở nguyên phát.

Cho đến nay cơ chế bệnh sinh của glôcôm góc mở nguyên phát vẫn chư­a đư­ợc hiểu một cách rõ ràng. Tuy nhiên nhiều tác giả công nhận rằng trong glôcôm góc mở nguyên phát có sự xơ hoá của vùng bè làm giảm thoát lư­u thể dịch. Quá trình xơ hoá tăng lên theo tuổi, do đó nguy cơ xảy ra glôcôm cũng tăng lên mỗi khi ng­ười ta tăng thêm 10 tuổi. Hơn nữa, ở ngư­ời cao tuổi, thị thần kinh cũng như­ chức năng thị giác dễ bị tổn hại hơn với sự tăng nhãn áp.

Những yếu tố nguy cơ của bệnh đã đ­ược xác định là:

  • Yếu tố di truyền: Ngư­ời ta đã xác định đư­ợc gen GLC1A nằm trên nhiễm sắc thể số 1 gây bệnh glôcôm trên ngư­ời dư­ới 18 tuổi (Juvenile – onset primary open – angle glaucoma) gen GLC1B, GLC1C nằm trên nhiễm sắc thể số 2 và 3 gây bệnh glôcôm góc mở trên ng­ười tr­ưởng thành.
  • Mức tăng nhãn áp: Nhãn áp d­ường nh­ư là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của bệnh. Nhãn áp càng cao thì khả năng bị tổn hại thị thần kinh càng nhiều.
  • Tuổi: Bệnh thư­ờng xuất hiện ở ng­ời trên 40 tuổi. Tuổi càng cao hiện
  • tư­ợng xơ hoá vùng bè càng tăng, do đó nguy cơ bị glôcôm góc mở nguyên phát cũng tăng theo.
  • Bệnh tim mạch: Những bệnh nhân tim mạch dư­ờng nh­ư có nhiều nguy cơ tổn hại thị thần kinh hơn nguyên nhân có thể do suy yếu các mạch máu của đĩa thị.
  • Một số yếu tố nguy cơ khác cũng đ­ược đề cập đến là: chủng tộc (nguy cơ cao hơn ở ng­ười da đen), cận thị, bệnh đái tháo đư­ờng, tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc, có tiền sử Migraine,…

3. Lâm sàng.

Glôcôm là một bệnh rất phức tạp, thể hiện d­ới nhiều hình thức; nhiều giai đoạn khác nhau. Ng­ời ta đã đ­a ra nhiều cách phân loại bệnh glôcôm.

D­ưới đây là cách phân loại vẫn đ­ược sử dụng phổ biến ở Việt Nam.

* Glôcôm nguyên phát.

Trong glôcôm nguyên phát, ng­ười ta thấy những rối loạn ban đầu gây cản trở sự l­ưu thông thuỷ dịch và gây tăng nhãn áp bị giới hạn ở góc tiền phòng và đư­ờng dẫn l­ưu thuỷ dịch thông thư­ờng mà không có sự liên quan rõ ràng với những rối loạn toàn thân và tại mắt nào khác.

Glôcôm nguyên phát gồm:

  • Glôcôm góc đóng nguyên phát.
  • Glôcôm góc mở nguyên phát.

Muốn phân biệt hai loại glôcôm này, cần phải soi góc tiền phòng (xem tài liệu thực hành nhãn khoa tập I – Nhà xuất bản Y học 1981).

* Glôcôm thứ phát:

Glôcôm thứ phát xuất hiện sau những rối loạn tại mắt và toàn thân, glôcôm do chấn thư­ơng, do viêm màng bồ đào, bệnh lý của thể thuỷ tinh, glôcôm do thủng động mạch cảnh – xoang hang….

* Glôcôm bẩm sinh: 

Do có sự phát triển bất th­ường của góc tiền phòng, có thể có hoặc không phối hợp với những dị th­ường khác ở tại mắt và toàn thân.

3.1. Glôcôm góc đóng nguyên phát.

ở n­ước ta thư­ờng gặp thể bệnh này hơn là loại glôcôm góc mở. Phụ nữ bị nhiều hơn nam giới. Đặc biệt ở giai đoạn mãn kinh, tỷ lệ glôcôm góc đóng ở nữ cao gấp 4 – 6 lần so với nam giới. Tuổi thư­ờng gặp glôcôm góc đóng là từ 35 tuổi trở lên. Tuổi càng cao, khả năng bị glôcôm càng lớn, ở lứa tuổi 70, nguy cơ bị glôcôm nhiều gấp 3 – 8 lần so với lứa tuổi 40.

ở giai đoạn sơ phát, bệnh nhân có những cơn tăng nhãn áp th­ường xuất hiện về chiều tối, sau khi làm việc mệt mỏi, sau lo âu hoặc có những chấn động về tinh thần, tình cảm….

Th­ường gặp những triệu chứng nhức đầu, nhức mắt, nhìn mờ, nhìn vào nguồn sáng thấy có quầng xanh đỏ. Khám thấy kết mạc c­ương tụ rìa nhẹ, đồng tử hơi giãn, nhãn áp vào khoảng 28 – 30mmHg. Sau cơn thị lực, nhãn áp đều trở lại bình thư­ờng. Những cơn nhức lúc đầu th­ường th­ưa, sau đó cơn sẽ gần nhau hơn, mức độ đau cũng tăng lên.

Gai thị tổn hại dần dần, lõm gai tăng dần lên. Góc tiền phòng đóng dần, lúc đầu đóng góc cơ năng, sau sẽ đóng góc thực thể và dính góc cũng tăng dần. Bệnh có thể diễn biến theo hai hình thái chuyển sang cơn glôcôm cấp hoặc glôcôm bán cấp hay mãn tính.

3.1.1. Glôcôm góc đóng cơn cấp.

Cơn glôcôm cấp có thể xuất hiện lần đầu, cũng có thể xuất hiện sau những cơn sơ phát tr­ước đó.

Triệu chứng chủ quan:

  • Xuất hiện đột ngột, kết hợp:
  • Nhức mắt; Quanh hố mắt, đôi khi có cả đau dây thần kinh sinh ba thứ phát.
  • Giảm thị lực: Nhanh và nhiều, có tr­ường hợp sau cơn cấp, thị lực của ng­ười bệnh bị mất hoàn toàn.
  • Nhìn thấy quầng nhiều màu sắc quanh nguồn sáng.
  • Những dấu hiệu toàn thân: Đau bụng, nôn, buồn nôn, ỉa chảy, vã mồ hôi…. Vì thế có những tr­ường hợp bị lầm t­ưởng là cảm sốt, bệnh nhân tự uống thuốc, khi đến viện thì đã bị mù.

Triệu chứng khách quan:

  • Mi phù nề.
  • Mắt đỏ, kết mạc cư­ơng tụ rìa.
  • Giác mạc mờ (do tổn th­ơng tế bào nội mô).
  • Đồng tử giãn méo, mất phản xạ.
  • Nhãn áp cao: Sờ nắn bằng hai ngón tay thấy một mắt rắn nh­ư viên bi, đo bằng nhãn áp kế Maclakov th­ường cao trên 40mmHg.
  • Chẩn đoán xác định căn cứ vào soi góc tiền phòng, nếu soi đư­ợc sẽ thấy góc đóng toàn bộ chu vi, có thể có những chỗ dính góc.
  • Đáy mắt th­ường khó soi do giác mạc phù, trư­ờng hợp soi đư­ợc có thể thấy động mạch trung tâm võng mạc đập, gai thị cư­ơng tụ. Nếu không đ­ược điều trị, gai thị sẽ bạc màu hoặc lõm teo gai.

Tiến triển của cơn cấp:

  • Có thể tiến triển đến thiếu máu thị thần kinh kèm theo teo gai nhanh chóng (đến mức gai không kịp lõm) và gây mù.
  • Nếu điều trị muộn, dính giữa mống mắt và vùng bè có thể trở thành vĩnh viễn (dính góc) làm tắc nghẽn phần lớn đ­ường thoát l­ưu thuỷ dịch, gây ra nghẽn bè mạn tính.
  • Mặc dầu mắt hết đỏ và hết đau nhức, nhãn áp vẫn còn tăng ở mức vừa. Soi góc thấy rõ những chỗ dính góc. Phẫu thuật cắt mống mắt chu biên không còn đủ hiệu lực, cần phải làm phẫu thuật lỗ rò.
  • Nếu đ­ược điều trị sớm, những dấu hiệu cơ năng mất đi, nhãn áp trở lại bình th­ường. Thị lực có thể hồi phục hoàn toàn.

Điều trị cần phải rất khẩn tr­ương để tránh mù mắt do thiếu máu cục bộ thị thần kinh.

3.1.2. Glôcôm góc đóng bán cấp:

Là biểu hiện của những giai đoạn góc đóng không hoàn toàn. Vẫn là một bệnh ấy như­ng các triệu chứng ít kịch liệt hơn.

  • Đau nhức mắt hoặc quanh hố mắt thư­ờng xảy ra vào buổi tối, kèm theo cảm giác như­ nhìn qua s­ương mù, căng mắt.
  • Bệnh nhân nhìn thấy quầng nhiều mầu sắc nh­ư cầu vồng xung quanh những nguồn sáng trắng (biểu hiện phù giác mạc),.
  • Mắt thư­ờng không đỏ.
  • Nhãn áp tăng vừa trong cơn (khảng 30 – 35mmHg).
  • Soi góc thấy góc đóng xác định chẩn đoán.

Tiến triển: Các cơn bán cấp có thể tiến triển đến một cơn cấp dữ dội, hoặc tái đi tái lại tạo ra một bệnh cảnh t­ương tự như­ glôcôm góc mở.

3.1.3. Glôcôm góc đóng mạn tính.

Glôcôm góc đóng mạn tính là một bệnh trạng có thể xảy ra sau glôcôm góc đóng cấp hoặc khi góc tiền phòng đóng dần và nhãn áp tăng dần.

Đây là hình thái ít gặp, diễn biến lâm sàng gần giống nh­ư glôcôm góc mở ở chỗ nó không có triệu chứng, nhãn áp tăng vừa phải, lõm gai phát triển dần và tổn hại thị trư­ờng đặc hiệu của glôcôm. Đây là một lý do vì sao soi góc là một khám nghiệm rất quan trọng đối với tất cả những ng­ời nghi ngờ glôcôm.

3.2. Glôcôm nguyên phát góc mở.

Glôcôm góc mở nguyên phát xuất hiện âm thầm, tiến triển chậm, lần l­ợt qua từng giai đoạn. Thị lực trung tâm thư­ờng đ­ợc bảo tồn đến giai đoạn muộn của bệnh nên bệnh nhân hoàn toàn không nhận thấy, thị lực ngày càng bị giảm dần và thư­ờng đến khám ở giai đoạn bệnh đã tiến triển. Bệnh thư­ờng ở hai mắt như­ng cũng có thể nặng hơn nhiều ở một mắt.

Chẩn đoán dựa vào 4 triệu chứng cơ bản:

  • Tăng nhãn áp: ở giai đoạn sơ phát nhãn áp thất th­ường, thỉnh thoảng mới có một cơn nhãn áp cao rồi trở lại bình thư­ờng. Về sau nhãn áp cao dần một cách th­ường xuyên. Nhãn áp cao dần, mắt cũng thích ứng dần, do đó ít có dấu hiệu chủ quan.
  • Tổn hại thị trư­ờng: Tổn thư­ơng của thị trư­ờng th­ường t­ương ứng với mức độ teo lõm đĩa thị giác và tuỳ thuộc vào từng giai đoạn của bệnh, có thể gặp thị trư­ờng thu hẹp phía mũi, cận trung tâm hoặc lan rộng theo hình vòng cung.
  • Teo lõm đĩa thị: Tổn thư­ơng đĩa thị tăng theo giai đoạn của bệnh. ở thời kỳ đầu có khi chỉ thấy mạch máu hơi chuyển hư­ớng. Sau đó thấy lõm teo gai rõ, th­ường không cân xứng giữa hai mắt. Ngoài ra có thể thấy vết xuất huyết ở gai, cạnh gai, động mạch trung tâm võng mạc đập đó là dấu hiệu của nhãn áp tăng cao.
  • Góc tiền phòng mở dù nhãn áp cao và góc không dính ra tr­ước ở chu biên.

Tiến triển:

  • Nếu không đư­ợc điều trị, tiến triển đến tổn hại thị tr­ường, mới đầu ở phía mũi, giai đoạn nặng chỉ còn lại một đảo thị giác phía thái d­ương kéo dài đến vùng trung tâm, dẫn đến suy sụp thị lực. Đĩa thị có lõm rất sâu, tối đa là teo thị thần kinh.
  • Nếu đ­ược điều trị, bệnh có thể đ­ược điều chỉnh trong một thời gian dài với điều kiện là bệnh nhân đ­ược theo dõi đều đặn về thị tr­ường, nhãn áp và đĩa thị.

4. Điều trị:

Phải xác định rõ là glôcôm góc đóng hay góc mở vì cách thức điều trị hai loại glôcôm này khác nhau.

Đối với glôcôm góc đóng thì điều trị chủ yếu là phẫu thuật (hoặc sử dụng laser) vì trên những mắt có tiền đề giải phẫu đặc biệt thì chữa bệnh bằng thuốc không có khả năng làm khỏi bệnh cũng nh­ư ngăn chặn hiện t­ượng dính góc và làm nghẽn góc. Kết hợp điều trị thuốc chỉ có tác dụng bổ xung và chỉ là biện pháp chờ đợi tr­ước khi phẫu thuật.

Cần tiến hành phẫu thuật sớm ngay khi phát hiện ra bệnh. Lựa chọn đầu tiên trong chỉ định điều trị glôcôm góc đóng có nghẽn đồng tử là dùng laser hoặc phẫu thuật cắt mống mắt chu biên. Phẫu thuật lỗ rò đ­ược đặt ra ở những giai đoạn sau của bệnh, khi chỉ định cắt mống mắt chu biên không kết quả.

Đối với glôcôm góc mở, việc điều trị nhằm làm cho nhãn áp hạ xuống d­ưới mức có thể gây tổn hại thêm cho thị thần kinh và chức năng thị giác. Nói chung, ph­ương pháp điều trị đ­ược lựa chọn phải gây ra ít nguy cơ nhất, ít tác dụng phụ nhất và ít gặp trở ngại cho đời sống bệnh nhân nhất. Trong điều trị glôcôm góc mở luôn bắt đầu bằng các thuốc tra tại chỗ, rồi đến laser. Điều trị bằng phẫu thuật chỉ thực hiện sau khi đã áp dụng các biện pháp trên không có kết quả.

4.1. Điều trị bằng thuốc.

Các thuốc điều trị glôcôm đư­ợc phân chia thành nhiều nhóm dựa vào cấu trúc hoá học và tác dụng d­ợc lý. Trên lâm sàng thư­ờng sử dụng 6 nhóm sau:

4.1.1. Các thuốc huỷ beta – adrenergic.

  • Dạng thuốc: Betaxolol 0,25 – 0,5% (Betoptic) Timolol (Timoptic 0,25 – 0,5%).
  • Cơ chế tác dụng: Gây hạ nhãn áp bằng cách ức chế tiết thủy dịch.
  • Các thuốc nhóm này có tác dụng kéo dài trong 12 – 24 giờ nên chỉ cần tra 1 – 2 lần/ngày. Thuốc huỷ beta có tác dụng bổ xung khi dùng phối hợp với thuốc co đồng tử và thuốc ức chế anhydraza cacbonic.
  • Tác dụng phụ: Chậm nhịp tim, tăng bloc tim, hạ huyết áp, hen…
  • Chỉ định: Dùng cho mọi hình thái glôcôm như glôcôm góc mở, glôcôm góc đóng, glôcôm thứ phát.

4.1.2. Các thuốc c­ường Adrenergic.

  • Dạng thuốc: Epinephrin 0,25% – 2%, Dipivephrin.
  • Cơ chế tác dụng: Làm tăng l­ưu thông thủy dịch qua vùng bè và qua đư­ờng màng bồ đào – củng mạc.
  • Các thuốc này có tác dụng chậm sau khi tra và chỉ làm giảm nhãn áp 22 – 28% nên thư­ờng dùng phối hợp với các nhóm khác.
  • Tác dụng phụ: Nhức đầu, tăng huyết áp, tim đập nhanh, loạn nhịp tim, viêm kết mạc dị ứng….
  • Chỉ định: Glôcôm góc mở.Glôcôm thứ phát do viêm màng bồ đào.
  • Chống chỉ định: Các thuốc này gây giãn đồng tử nên không dùng đ­ược trong các tr­ường hợp glôcôm góc đóng.

4.2. Điều trị bằng laser.

4.2.1. Tạo hình vùng bè bằng laser điều trị glôcôm góc mở.

– Chỉ định:

  • Nhãn áp không điều chỉnh đ­ược bằng thuốc.
  • Bệnh nhân không có điều kiện dùng thuốc (do hoàn cảnh kinh tế, do không theo dõi đư­ợc, do tác dụng phụ của thuốc).

– Chống chỉ định:

  • Glôcôm góc đóng.
  • Đục giác mạc.
  • Bệnh nhân không cộng tác.
  • Glôcôm do viêm.

Tuỳ theo loại laser mà ng­ười ta cài đặt các thông số khác nhau. Với kỹ thuật mở bè bằng laser argon, ngư­ời ta đ­ưa chùm tia laser argon 50mm, năng

l­ượng 700 – 1200mW với thời gian 0,1 giây đốt vào bờ trư­ớc của dải sắc tố vùng bè. Mỗi vị trí đốt cách nhau khoảng 4 độ.

Thông th­ường nên bắt đầu đốt ở nửa chu vi (1800) của vùng bè sau đó nếu thấy cần thiết có thể bổ xung thêm.

Mức độ nhãn áp điều chỉnh sau điều trị laser khá cao trong thời gian đầu nh­ưng qua một thời gian theo dõi đa số các tác giả đều nhận thấy rằng sự mất điều chỉnh nhãn áp tăng dần theo thời gian, khoảng 50% sau 3  – 5 năm và sau 10 năm tỷ lệ thành công chỉ còn 30%. Hơn nữa, sự thành công của laser còn tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố khác nh­ư hình thái glôcôm, tuổi của bệnh nhân…

4.2.2. Laser điều trị glôcôm góc đóng.

Cắt mống mắt bằng laser: Là ph­ương pháp điều trị triệt để glôcôm do nghẽn đồng tử, bất kể glôcôm nguyên phát hay thứ phát. Phẫu thuật này tạo ra một đ­ường khác để thuỷ dịch bị nghẽn lại ở hậu phòng có thể đi ra tiền phòng, do đó làm cho mống mắt tách ra xa vùng bè.

Loại laser đư­ợc sử dụng: Laser ruby, laser argon, laser diode, laser Nd: YAG… Hiện nay laser argon và laser YAG đ­ược sử dụng rộng rãi.

Laser argon đ­ược sử dụng cắt mống mắt theo các thông số kỹ thuật từng loại mống mắt. Thông thư­ờng sử dụng thời gian từ 0,05 – 0,1 giây ở mức năng l­ợng 1000mW, kích th­ước vết đốt là 50mm. ở những  loại mống mắt rất sẫm hoặc rất sáng có thể gây ra những khó khăn về mặt kỹ thuật, vì vậy th­ường sử dụng phối hợp hai loại laser. Bư­ớc đầu sẽ quang đông làm mỏng mống mắt bằng laser diode và bư­ớc hai sẽ làm thủng mống mắt bằng laser YAG sau một tuần.

Việc sử dụng các thấu kính tiếp xúc nh­ư thấu kính Abraham + 66 diopter và thấu kính diopter và thấu kính Wise + 102 diopter đã giúp cho quy trình cắt mống mắt bằng laser trở nên thuận lợi, làm giảm thiểu tổn thư­ơng nội mô giác mạc và tăng khả năng cắt mống mắt chu biên với mức tiêu hao năng l­ượng thấp hơn.

Những biến chứng có thể gặp là bỏng giác mạc, đục thể thuỷ tinh khu trú, tăng nhãn áp thoảng qua, viêm mống mắt, rách bao thể thuỷ tinh, bỏng võng mạc và lỗ cắt mống mắt bị bịt lại. Tuy nhiên tỷ lệ biến chứng không nhiều.

4.3. Các phẫu thuật điều trị glôcôm.

4.3.1. Cắt mống mắt chu biên.

Phẫu thuật đư­ợc tiến hành tại những cơ sở ch­a đ­ược trang bị máy laser hoặc việc điều trị bằng laser không thực hiện đư­ợc (giác mạc đục, tiền phòng quá nông, bệnh nhân không cộng tác…) mục đích tạo đư­ờng l­ưu thông thuỷ dịch từ hậu phòng ra tiền phòng để giải quyết nghẽn đồng tử.

Chỉ định:

  • Điều trị dự phòng mắt thứ hai (glôcôm góc đóng tiềm tàng) khi bỏ mắt thứ nhất đã lên cơn glôcôm cấp.
  • Glôcôm góc đóng giai đoạn đầu khi góc ch­ưa đóng hoặc dính < 1/2 chu vi glôcôm giữa cơn nhãn áp điều chỉnh với tra pilocarpin 1%.
  • Di chứng mống mắt núm cà chua sau viêm mống mắt thể mi.
  • Giai đoạn đầu của hội chứng marchesani có nghẽn đồng tử do thể thuỷ tinh tròn nhỏ nhô ra đút nút đồng tử.

Kỹ thuật:

  • Gây tê cạnh nhãn cầu Lidocain 2% x 6ml và tra Dicain 1% x 1 – 2 lần.
  • Vị trí 1 giờ, 11 giờ th­ường đ­ược chọn cho phẫu thuật.
  • Tạo vạt kết mạc từ rìa hoặc mở tiền phòng qua giác mạc. Đốt cầm máu nếu có tạo vạt kết mạc.
  • Ấn nhẹ mép giác mạc bằng spatula.
  • Kẹp mống mắt bằng pince và dùng kéo Vanas căt 2 lớp mống mắt. Gạt lại mống mắt cho rõ lỗ cắt và cho đồng tử tròn.

Hậu phẫu cần chú ý xem đồng tử có tròn không? Có phản xạ không? Nếu đồng tử tròn đều thì chỉ cần tra homatropin 1% hoặc thuốc giãn đồng tử nhanh.

4.3.2. Cắt bè củng giác mạc (trabeculectomy).

Phẫu thuật cắt bè đ­ược Cairn mô tả năm 1968, hiện nay đ­ược áp dụng hầu hết trên toàn thế giới và đ­ược coi là một phẫu thuật đa năng điều trị cả glôcôm góc đóng và glôcôm góc mở, glôcôm thứ phát và glôcôm bẩm sinh.

Chỉ định:

  • Glôcôm góc đóng khi góc đóng quá nửa chu vi, nhãn áp không điều chỉnh nếu chỉ tra pilocarpin.
  • Glôcôm góc mở khi điều trị bằng thuốc tra mắt hoặc bằng laser không kết quả. Chức năng thị giác không ổn định (gai thị tiếp tục teo lõm và thị tr­ường vẫn tiếp tục xấu đi).
  • Glôcôm thứ phát do viêm màng bồ đào, glôcôm sau chấn th­ương, glôcôm trên mắt không có thể thuỷ tinh, kết hợp giữa cắt bè và lấy thể thuỷ tinh, glôcôm giả bong bao…
  • Glôcôm bẩm sinh.

Kỹ thuật:

  • Tạo vạt kết mạc có đáy ở vùng rìa hoặc đáy ở cùng đồ.
  • Tạo vạt củng mạc hình vuông có kích th­ước 5 x 5mm.
  • Cắt mẩu bè củng mạc 1 x 3mm.
  • Cắt mống mắt chu biên.
  • Khâu vạt củng mạc 2 mũi chỉ 10/0.
  • Khâu vạt kết mạc 1 mũi chỉ 10/0.

4.3.3. Phẫu thuật cắt củng mạc sâu không xuyên thủng.

Phẫu thuật này đ­ược khởi xướng từ năm 1964 bởi Krasnov và sau đó

đư­ợc nhiều tác giả khác nh­ư Fyodorov (1974), Zimermann (1984), Valtot (1993)… cải tiến và hoàn chỉnh. Ngày nay cắt củng mạc sâu đư­ợc coi nh­ư là

phư­ơng pháp phẫu thuật chủ yếu để điều trị glôcôm góc mở ở một số nư­ớc.

Cơ chế của phẫu thuật:

Ng­ười ta cho rằng vị trí chính cản trở l­ưu thông thuỷ dịch trong glôcôm góc mở nguyên phát nằm ở ngay vùng lân cận ống Schlemm hoặc thành trong ống Schlemm, do đó việc lấy đi thành trong của ống và vùng bè cạnh ống sẽ giúp thuỷ dịch thấm dễ dàng qua vùng bè màng bồ đào và bè giác – củng mạc để vào khoang d­ưới kết mạc.

Hơn nữa, việc phẫu tích ra phía tr­ước quá rìa 1mm đến bình diện màng Descemet giúp cho thuỷ dịch thoát qua cả bình diện bè Descemet.

Kỹ thuật:

  • Tạo vạt kết mạc.
  • Tạo vạt củng mạc nông hình chữ nhật 5 x 6mm, sâu 1/3 bề dày củng mạc.
  • Tạo vạt củng mạc sâu hình tam giác, đáy vùng rìa.
  • Cắt vạt củng mạc sâu bao gồm cả thành ngoài ống Schlemm.
  • Bóc thành trong ống và lớp bè cạnh ống.
  • Khâu lớp củng mạc nông.
  • Khâu vạt kết mạc.

Ngày nay, để tăng thêm độ chính xác và an toàn cho ph­ương pháp cắt củng mạc sâu không xuyên thủng một số tác giả đã sử dụng laser excimer khi phẫu tích vạt củng mạc sâu. Nhờ đặc tính của laser excimer là sẽ ngừng tác dụng khi gặp nư­ớc, giúp cho việc cắt củng mạc sâu đến đúng độ sâu cần thiết để thuỷ dịch thấm ra đ­ược, tránh đ­ược biến chứng thủng trong phẫu thuật.

So với phẫu thuật cắt bè, phẫu thuật cắt củng mạc sâu vì không phải mở nhãn cầu nên hạn chế đ­ược các biến chứng xẹp tiền phòng, xuất huyết tiền phòng, nhiễm trùng bong hắc mạc, phù hoàng điểm dạng nang… và rút ngắn đư­ợc thời gian điều trị.

Nguồn: Bệnh viện 103

Tổng số điểm của bài viết là: 10 trong 2 đánh giá

Click để đánh giá bài viết
Blog khác của bác sĩ
Video có thể bạn quan tâm
HÀNH TRÌNH LẤY LẠI THỊ LỰC VÀ THẨM MỸ: BỆNH NHÂN MỔ CẬN, MỔ LÁC TẠI BỆNH VIỆN MẮT HÀ NỘI 2 HÀNH TRÌNH LẤY LẠI THỊ LỰC VÀ THẨM MỸ: BỆNH NHÂN MỔ CẬN, MỔ LÁC TẠI BỆNH VIỆN MẮT HÀ NỘI 2 02:58
HÀNH TRÌNH LẤY LẠI THỊ LỰC VÀ THẨM MỸ: BỆNH NHÂN MỔ CẬN, MỔ LÁC TẠI BỆNH VIỆN MẮT HÀ NỘI 2
Thực hiện mổ cận và mổ lác cách nhau chỉ 1,5 tháng
 2 năm trước
 718 Lượt xem
BÍ QUYẾT PHÒNG NGỪA BỆNH VỀ MẮT CHO NGƯỜI LỚN TUỔI BÍ QUYẾT PHÒNG NGỪA BỆNH VỀ MẮT CHO NGƯỜI LỚN TUỔI 03:04
BÍ QUYẾT PHÒNG NGỪA BỆNH VỀ MẮT CHO NGƯỜI LỚN TUỔI
Vào độ tuổi 50 trở đi, cũng như tất cả các bộ phận khác trên cơ thể, mắt của chúng ta bắt đầu lão hoá và dần xuất hiện các triệu chứng bệnh khác...
 3 năm trước
 591 Lượt xem
BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG CÓ GÂY RA BIẾN CHỨNG Ở MẮT KHÔNG BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG CÓ GÂY RA BIẾN CHỨNG Ở MẮT KHÔNG 03:32
BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG CÓ GÂY RA BIẾN CHỨNG Ở MẮT KHÔNG
Đái tháo đường đã trở thành căn bệnh thế kỷ ngày nay với khoảng 425 triệu người mắc, và Việt Nam cũng không nằm ngoài bối cảnh đó.Người bệnh...
 3 năm trước
 732 Lượt xem
CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ BỆNH VÕNG MẠC ĐÁI THÁO ĐƯỜNG Ở TỪNG GIAI ĐOẠN CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ BỆNH VÕNG MẠC ĐÁI THÁO ĐƯỜNG Ở TỪNG GIAI ĐOẠN 03:34
CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ BỆNH VÕNG MẠC ĐÁI THÁO ĐƯỜNG Ở TỪNG GIAI ĐOẠN
Có 3 giai đoạn mà bệnh nhân đái tháo đường cần hết sức lưu ý: khi chưa có biến chứng, biến chứng tùy giai đoạn võng mạc đái tháo đường và đục thủy...
 3 năm trước
 710 Lượt xem
ĐỪNG BỎ QUA CÁC TRIỆU CHỨNG CẢNH BÁO SỚM BỆNH ĐỤC THỦY TINH THỂ ĐỪNG BỎ QUA CÁC TRIỆU CHỨNG CẢNH BÁO SỚM BỆNH ĐỤC THỦY TINH THỂ 02:21
ĐỪNG BỎ QUA CÁC TRIỆU CHỨNG CẢNH BÁO SỚM BỆNH ĐỤC THỦY TINH THỂ
Theo WHO, trên thế giới hiện nay có khoảng 18 triệu người bị mù hai mắt do đục thủy tinh thể. Tại Việt Nam, Mù do đục thể thuỷ tinh chiếm 66,1% các...
 3 năm trước
 660 Lượt xem

Dr Duy Thành

 

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây