Vô sinh không rõ nguyên nhân: Những điều cần biết

Vô sinh được định nghĩa là không thể mang thai mặc dù vợ chồng quan hệ tình dục thường xuyên và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào ít nhất một năm.

Vô sinh không rõ nguyên nhân là các trường hợp vô sinh mà thăm khám lâm sàng và làm các xét nghiệm ở cả vợ và chồng mà vẫn không phát hiện được nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Triệu chứng chính của vô sinh là không có thai. Có thể không có triệu chứng rõ ràng khác nhưng đôi khi, người vợ bị vô sinh có thể có kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh kéo dài. Trong một số trường hợp khác, người chồng bị vô sinh có thể có một số dấu hiệu của vấn đề về nội tiết tố, chẳng hạn như thay đổi tốc độ tăng trưởng của tóc hoặc chức năng tình dục.

Hầu hết các cặp vợ chồng cuối cùng sẽ thụ thai bằng cách tự nhiên hoặc thông qua hỗ trợ sinh sản.

Khi nào đi khám bác sĩ?

Bạn có thể không cần gặp bác sĩ trừ khi bạn đã cố gắng thụ thai trong ít nhất một năm.

Phụ nữ nên nói chuyện với bác sĩ sớm hơn nếu:

• Từ 35 tuổi trở lên và đã cố gắng thụ thai trong sáu tháng hoặc lâu hơn
• Trên 40 tuổi
• Kinh nguyệt không đều
• Đau bụng nhiều trong kỳ kinh
• Đã biết bản thân có vấn đề về sức khỏe sinh sản
• Đã được chẩn đoán mắc bệnh lạc nội mạc tử cung hoặc bệnh viêm vùng chậu
• Đã sảy thai nhiều lần
• Đã điều trị ung thư

Đàn ông nên nói chuyện với bác sĩ nếu:

• Số lượng tinh trùng thấp hoặc có các vấn đề khác về tinh trùng
• Tiền sử có vấn đề về tinh hoàn, tuyến tiền liệt hoặc sức khỏe tình dục
• Đã điều trị ung thư
• Tinh hoàn nhỏ hoặc sưng ở bìu
• Những người khác trong gia đình có vấn đề về vô sinh

Vô sinh không rõ nguyên nhân được chỉ có thể được chẩn đoán chính xác sau khi đánh giá khả năng sinh sản đầy đủ ở cả vợ và chồng, bằng các đánh giá như sau:

• Người vợ được đánh giá về chu kỳ kinh nguyệt
• Dự trữ buồng trứng của người vợ tốt. (Được đánh giá bằng số lượng nang trứng)
• Ống dẫn trứng của người vợ không bị tắc và khỏe mạnh. (Được đánh giá bằng Hysterosalpingography, viết tắt là chụp HSG hay chụp buồng tử cung vòi trứng có cản quang)
• Phân tích tinh dịch người chồng cho kết quả bình thường (bao gồm tổng số lượng tinh trùng, khả năng di động của tinh trùng và hình dạng tinh trùng)
• Người vợ không có vấn đề về tử cung nghiêm trọng. (Được đánh giá bằng nội soi tử cung.)

Nếu các xét nghiệm trên chưa được đánh giá đầy đủ thì chẩn đoán vợ chồng vô sinh không rõ nguyên nhân chưa được chính xác.

Vô sinh không rõ nguyên nhân không phải là điều gì thần bí, các trường hợp vô sinh đều có nguyên nhân nhưng do các trình độ chuyên môn hoặc kỹ thuật hiện nay chưa phát hiện được nguyên nhân dẫn đến vô sinh.

Bác sĩ có thể dự đoán được nguyên nhân dẫn đến vô sinh nhưng không có cách nào để đánh giá hoặc đo lường, do kỹ thuật đó xâm lấn ảnh hưởng đến người bệnh hoặc kỹ thuật chẩn đoán quá tốn kém cho người bệnh.

Dưới đây là một số giải thích có thể cho vô sinh không rõ nguyên nhân:

• Vấn đề bệnh lý tiềm ẩn nhưng không được chẩn đoán: Do các nhà khoa học hiện nay chưa hiểu rõ sức khỏe tổng thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản theo những cách phức tạp hơn và chưa thể đo lường được.

Ví dụ, bệnh Celiac không được điều trị có thể là nguyên nhân dẫn đến vô sinh không rõ nguyên nhân. Một nghiên cứu năm 2016 đã phát hiện ra rằng tỷ lệ mắc bệnh Celiac ở những phụ nữ được chẩn đoán vô sinh không rõ nguyên nhân cao hơn 6 lần so với tỷ lệ chung trong quần thể. Tuy nhiên, các tác giả nghiên cứu lưu ý rằng các nghiên cứu trước đây trên quy mô nhỏ nên khó có thể biết chính xác đến mức nào.

• Các bệnh khác có thể gây vô sinh như tiểu đường, rối loạn tuyến giáp không được chẩn đoán và một số bệnh tự miễn.
• Lạc nội mạc tử cung nhẹ: Lạc nội mạc tử cung nặng có nhiều khả năng gây ra các vấn đề sinh sản khiến người bệnh và bác sĩ phải chú ý, ngay cả khi không nội soi. Ví dụ, lạc nội mạc tử cung có thể cản trở sự rụng trứng hoặc thậm chí gây tắc nghẽn ống dẫn trứng với những triệu chứng như đau bụng kéo dài và ngày càng nặng, kèm theo buồn nôn, nôn, tiêu chảy... Nhưng lạc nội mạc tử cung nhẹ có thể không ảnh hưởng vào sự rụng trứng hoặc không gây tắc trứng nên dẫn đến có triệu chứng rõ ràng. Lạc nội mạc tử cung có thể là nguyên nhân tiềm ẩn đứng sau một số trường hợp vô sinh không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn chưa đồng ý về việc liệu lạc nội mạc tử cung nhẹ có thể gây vô sinh hay không, và nếu có thì liệu phẫu thuật nội soi để chẩn đoán và điều trị thì có cải thiện khả năng sinh sản cho bệnh nhân hay không.
• Sự tương tác giữa môi trường âm đạo và tinh trùng: Sau khi xuất tinh, tinh trùng thoát ra khỏi tinh dịch và vào chất nhầy cổ tử cung. Sau đó, chúng phải bơi lên từ âm đạo, vào lỗ cổ tử cung và cuối cùng vào tử cung. Đôi khi, có thể có vấn đề trong các giai đoạn chuyển tiếp, từ tinh dịch, đến chất nhầy cổ tử cung và lên cổ tử cung. Ví dụ, có thể có kháng thể trong chất nhầy cổ tử cung hoặc thậm chí tinh dịch tấn công tinh trùng. Hiện nay vẫn chưa có biện pháp để chẩn đoán rõ ràng vấn đề này nên dẫn đến những trường hợp vô sinh không giải thích được.
• Chất lượng trứng kém: Hiện nay chỉ mới có xét nghiệm xem trứng có rụng hay không và dự trữ buồng trứng, nhưng không có xét nghiệm để xác định xem trứng có chất lượng tốt hay không. Trứng kém chất lượng có thể do tuổi tác, tình trạng bệnh lý tiềm ẩn hoặc một số nguyên nhân chưa rõ. Chất lượng trứng kém chỉ có thể được chẩn đoán trong quá trình điều trị bằng IVF. Sau khi lấy trứng, trứng sẽ được kiểm tra dưới kính hiển vi.
• Chất lượng tinh trùng kém: Một số loại chất lượng tinh trùng kém có thể nhận ra, ví dụ, hình dạng tinh trùng bất thường có thể gây ra vấn đề sinh sản. Khả năng di chuyển của tinh trùng kém (hoặc di động) cũng có thể gây vô sinh. Có thể có những vấn đề liên quan đến chất lượng tinh trùng không thể phát hiện được trong quá trình phân tích tinh dịch.

Ví dụ, tinh trùng có thể có ADN chất lượng kém. Những vấn đề ADN tăng lên khi người chồng già đi, đó là lý do tại sao con của những người cha lớn tuổi có nguy cơ mắc một số rối loạn sinh sản và các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Chất lượng tinh trùng kém có thể được chẩn đoán trong quá trình điều trị IVF. Nếu tinh trùng có hình dạng bình thường không thể thụ tinh với trứng thì có thể nguyên nhân điều này có thể có vấn đề về chất lượng trứng hoặc tinh trùng.

• Các vấn đề với nội mạc tử cung: bạn có thể có một môi trường cổ tử cung khỏe mạnh, trứng khỏe mạnh và tinh trùng khỏe mạnh nhưng nếu phôi thai khỏe mạnh không thể làm tổ ở nội mạc tử cung thì cũng dẫn đến vô sinh. Có rất nhiều điều các nhà khoa học vẫn chưa biết về các vấn đề sinh sản liên quan đến nội mạc tử cung.

Ví dụ, một nghiên cứu được công bố vào năm 2016 đã phát hiện một loại virus có nhiều ở mô nội mạc tử cung của phụ nữ bị vô sinh so với phụ nữ có khả năng sinh sản bình thường. Nhưng làm thế nào để chẩn đoán và điều trị virus này thì hiện nay chưa được biết đến.

• Trứng được thụ tinh gặp vấn đề trong phát triển thành phôi: Sau khi thụ thai, tiếp theo, các tế bào bên trong phôi phân chia và phát triển để cuối cùng hình thành bào thai. Đôi khi, có nguyên nhân ngăn cản quá trình này đi đúng hướng, vấn đề này có thể được phát hiện trong quá trình điều trị IVF vì phôi được theo dõi quá trình phân chia tế bào. Tuy nhiên có thể nguyên nhân gây vô sinh không rõ nguyên nhân của bạn hoàn toàn xa lạ với các chuyên gia y tế tại thời điểm hiện tại.
• Một số cặp vợ chồng bị vô sinh không rõ nguyên nhân sẽ thụ thai mà không cần bất kỳ sự trợ giúp điều trị nào trong vòng một đến hai năm sau chẩn đoán, điều này diễn ra như thế nào thì các chuyên gia vẫn chưa thể giải được.

Chữa vô sinh không rõ nguyên nhân có thể được điều trị dựa theo kinh nghiệm của bác sĩ. Điều này có nghĩa là kế hoạch điều trị dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và một số phỏng đoán như:

• Khuyến nghị thay đổi lối sống (như giảm cân, bỏ hút thuốc)
• Tiếp tục cố gắng tự thụ thai (nếu bạn trẻ) trong sáu tháng đến một năm tới
• Sử dụng thuốc Clomid hoặc gonadotropin cùng với IUI trong ba đến sáu kỳ kinh
• Điều trị IVF trong 3 đến 6 kỳ kinh
• Hoặc thực hiện phương pháp điều trị IVF với người thứ ba (như sử dụng trứng hiến tặng hoặc người mang thai hộ)