Quy trình chụp cắt lớp vi tính cột sống thắt lưng có tiêm thuốc cản quang

Cột sống thắt lưng là cấu trúc trung tâm của cơ thể người, giữ vai trò chống đỡ sức nặng của toàn cơ thể. Theo khảo sát, có tới 80% dân số trên thế giới ít nhất 1 lần từng mắc các bệnh lý liên quan tới cột sống thắt lưng.

Một số bệnh lý thường gặp ở cột sống thắt lưng, gây triệu chứng đau gồm:

• Thoái hóa cột sống thắt lưng do lão hóa hoặc từng bị chấn thương do tai nạn, đặc thù nghề nghiệp, chơi thể thao,...;
• Thoát vị đĩa đệm;
• Gai cột sống;
• Viêm khớp;
• Ung thư.

Tình trạng đau vùng cột sống thắt lưng nếu nhẹ sẽ làm ảnh hưởng tới sinh hoạt hằng ngày của bệnh nhân, gây khó khăn khi đứng lên, ngồi xuống, xoay mình,... Nếu đau do thoát vị đĩa đệm thì có thể gây đau dây thần kinh tọa, lâu dần dẫn tới teo cơ đùi và cẳng chân, rối loạn tiểu tiện, thậm chí để lại di chứng nặng nề như liệt.

Để phát hiện các bệnh lý ở vùng cột sống thắt lưng, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện chụp CLVT cột sống thắt lưng có tiêm thuốc cản quang.

Đây là kỹ thuật sử dụng máy chụp cắt lớp vi tính để tạo ảnh cột sống thắt lưng, giúp đánh giá các tổn thương của xương, đĩa đệm cũng như ống sống và các thành phần lân cận. Khi phối hợp với tiêm thuốc đối quang i ốt, chụp CT cột sống thắt lưng giúp đánh giá các bệnh lý viêm, lao, khối u cột sống hoặc tủy sống,...

• Chỉ định: Các trường hợp nghi ngờ bệnh lý chấn thương, viêm, khối u xương và phần mềm cột sống thắt lưng;
• Chống chỉ định: Kỹ thuật này không có chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên, chụp CT cột sống thắt lưng chống chỉ định tương đối với phụ nữ có thai, bệnh nhân suy thận hoặc người bị dị ứng thuốc đối quang i ốt.

• Người thực hiện: Bác sĩ chuyên khoa, điều dưỡng và kỹ thuật viên điện quang;
• Vật tư y tế: Kim tiêm, bơm tiêm các cỡ, bơm tiêm cho máy bơm điện, khay, kẹp phẫu thuật, nước muối sinh lý hoặc nước cất, thuốc đối quang iod tan trong nước, dung dịch sát khuẩn da, găng tay, mũ, khẩu trang, bông, gạc, hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang;
• Phương tiện kỹ thuật: Máy bơm điện chuyên dụng, máy chụp cắt lớp vi tính, phim, máy in phim và hệ thống lưu trữ hình ảnh;
• Bệnh nhân: Được giải thích rõ ràng về thủ thuật; cần nhịn ăn và uống trước 4 giờ thực hiện, có thể uống dưới 50ml nước; tháo bỏ vòng cổ, khuyên tai và các vật dụng bằng kim loại khác; có thể được cho dùng thuốc an thần nếu quá kích thích, không nằm yên;
• Phiếu xét nghiệm: Phiếu chỉ định chụp cắt lớp vi tính và hồ sơ bệnh án, các kết quả chẩn đoán hình ảnh khác nếu có.

• Tư thế bệnh nhân: Người bệnh cần nằm ngửa trong khung máy, vai hạ thấp tối đa và 2 tay đưa lên cao theo trục cơ thể. Bệnh nhân nhịn thở, không nuốt trong quá trình chụp CT;
• Chụp định khu toàn bộ cột sống thắt lưng ở 2 bình diện;
• Lấy hình định vị theo hướng bên, bắt đầu từ bờ trên D12 tới bờ dưới S1;
• Đặt chương trình chụp theo yêu cầu lâm sàng. Bác sĩ có thể sử dụng các lớp cắt theo hướng các đĩa đệm để đánh giá bệnh lý thoát vị đĩa đệm hoặc chụp toàn bộ cột sống thắt lưng và sử dụng các phần mềm xử lý ảnh sau chụp;
• Chọn ảnh chụp phim trên các cửa sổ xương và cửa sổ đĩa đệm;
• Chụp lại sau khi tiêm thuốc đối quang i ốt.

• Đối chiếu hình ảnh trước và sau khi tiêm thuốc cản quang, nhận định các bệnh lý đi kèm;
• Đánh giá những bất thường bẩm sinh của cột sống;
• Đánh giá tổn thương cung sau, tổn thương thân đốt (xẹp thân đốt, vỡ thân đốt, trượt thân đốt), tổn thương tường sau thân đốt, máu tụ do chấn thương, dấu hiệu thoát vị đĩa đệm, tổn thương phần mềm rãnh sống,...;
• Đánh giá tổn thương ở bệnh lý thoái hóa đốt sống như thoái hóa dây chằng, thoái hóa khối khớp bên, hẹp ống sống, trượt đốt sống do thoái hóa,...

• Có thể phải thực hiện lại kỹ thuật nếu xảy ra một số sai sót như người bệnh không giữ bất động trong quá trình chụp CT, không bộc lộ rõ nét hình ảnh,...;
• Các tai biến liên quan tới thuốc đối quang: Gồm phản ứng nhẹ, phản ứng vừa và phản ứng sốc phản vệ nghiêm trọng. Tùy từng phản ứng sẽ có lựa chọn xử trí phù hợp theo phác đồ điều trị chuẩn.

Chụp CLVT cột sống thắt lưng có thể phải thực hiện lại nếu bệnh nhân không tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình thực hiện kỹ thuật. Do đó, để quá trình chụp CT diễn ra thuận lợi, không mất nhiều thời gian, bệnh nhân nên làm theo mọi chỉ dẫn của bác sĩ.