Kết quả xét nghiệm hormone prolactin nói lên điều gì?

Định lượng prolactin rất quan trọng trong định hướng chẩn đoán các vấn đề bất thường của hệ sinh dục. Kết hợp với một số các xét nghiệm về nội tiết tố khác với prolactin để có thể:

• Xác định nguyên nhân gây ra tình trạng sản xuất sữa mẹ khi không mang thai hoặc không cho con bú.
• Chẩn đoán nguyên nhân của một số trường hợp vô sinh hay rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới như: Chu kỳ kinh không rụng trứng, tình trạng vô kinh do tăng prolactin máu.
• Chẩn đoán nguyên nhân của vô sinh hay tình trạng vô tinh, các rối loạn cương dương, chứng vú to ở nam giới...
• Định lượng hormone prolactin cũng rất cần thiết khi có nghi ngờ về bệnh lý của tuyến yên như sự xuất hiện tái phát của khối u tuyến yên do quá sản prolactin ở cả nam và nữ giới.
• Giúp đánh giá chức năng của thùy trước tuyến yên hoặc các rối loạn tuyến yên khác.

1.1.Kết quả xét nghiệm prolactin trong giới hạn bình thường

Chỉ số prolactin ở nữ giới: Ở người khỏe mạnh, không mang thai prolactin máu là 2 - 29ng/ml, ở phụ nữ có thai và cho con bú là 10 - 209 ng/ml.

Nam giới: 2 - 18 ng/ml.

Nồng độ prolactin trong cơ thể thay đổi khác nhau ở các thời điểm của từng giai đoạn khác nhau. Thường thì lượng prolactin máu sẽ tăng dần khi ngủ và đạt cao nhất ở buổi sáng với thời gian bán hủy sinh học từ 20 - 30 phút. Do đó, thời điểm tốt nhất để lấy máu làm xét nghiệm định lượng prolactin là vào buổi sáng tầm 3 - 4 giờ sau khi thức dậy.

1.2.Kết quả xét nghiệm cao hơn chỉ số prolactin tiêu chuẩn

Khi kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số prolactin trong cơ thể cao hơn so với các ngưỡng chỉ số trên thì có nghĩa là bạn đang có prolactin cao. Đối với nam giới, chỉ số prolactin cao không gây ảnh hưởng đến sinh sản nhưng ngược lại, ở phụ nữ thì điều này có thể dẫn đến tình trạng vô sinh hiếm muộn do hàm lượng prolactin quá cao sẽ không gây kích thích rụng trứng.

Prolactin máu cao có thể gặp trong các trường hợp bệnh lý sau:

Bệnh lý của hệ sinh dục:

• Vô sinh nữ giới.
• Bệnh nhân bị rối loạn kinh nguyệt hoặc vô kinh.
• Bệnh nhân bị hội chứng buồng trứng đa nang.
• Bệnh nhân bị giảm estrogen máu.
• Chứng vú to ở nam giới
• Nam giới bị rối loạn cương dương, xuất tinh sớm...

Các bệnh lý ngoài sinh dục:

• Bệnh nhân bị u tuyến yên, thường là các khối u nhỏ kích thước trên dưới 1cm. Kết hợp chụp x-quang và MRI sọ não để xác định tình trạng cũng như kích thước của khối u.
• Bệnh nhân bị suy giáp hay có bệnh lý vùng dưới đồi, bệnh lý về thận, gan...
• Bệnh nhân bị căng thẳng stress kéo dài.
• Sau chấn thương thành ngực, sử dụng chất kích thích như cần sa...
• Tăng prolactin máu cũng có thể gặp trong một số bệnh nhân đang điều trị huyết áp, trầm cảm hay trào ngược dạ dày thực quản...
• Bình thường, prolactin cũng có thể tăng trong một số hoạt động của cơ thể như khi tác động massage ngực, kích thích núm vú, sau khi giao hợp, hay sau khi tập thể dục...
• Hiện tượng tăng prolactin máu trong quá trình mang thai và cho con bú được cho là tình trạng tăng prolactin sinh lý.

1.3. Kết quả xét nghiệm prolactin thấp hơn so với ngưỡng bình thường

Nếu chỉ số prolactin bị thấp hơn so với bình thường gặp trong các vấn đề như rối loạn chức năng buồng trứng ở nữ giới, hội chứng trao đổi chất, trạng thái tâm lý căng thẳng, nam giới bị rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, ít tinh trùng hay tinh trùng suy nhược, giảm chức năng sinh dục.

Theo một nghiên cứu trên tạp chí Sexual Medicine, người ta đã tiến hành phân tích dữ liệu trên 3000 người đàn ông trong độ tuổi từ 40 - 79 tuổi qua việc đo các chỉ số nồng độ hormone testosterone, prolactin, chỉ số BMI, cholesterol, glucose máu và kết hợp làm bảng điều tra tổng quát về sức khỏe. Kết quả cho thấy nồng độ prolactin thấp có liên quan đến một số biểu hiện của suy giảm khả năng tình dục của nam giới. Những người đàn ông có nồng độ prolactin thấp hơn mức trung bình có khả năng tình dục kém hơn và việc đạt cực khoái khi giao hợp cũng thấp hơn so với những người khác.

Prolactin được sản xuất ra ở tuyến yên nên sự suy giảm về nồng độ prolactin trong máu có thể là dấu hiệu của bệnh lý suy tuyến yên.

Ngoài ra, một số loại thuốc cũng có thể gây hạ prolactin máu như dopamine, levodopa hay các dẫn xuất của alkaloid...

Xét nghiệm prolactin có giá trị quan trọng trong điều trị khối u của hệ nội tiết đặc biệt là u tuyến vú.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, cơ chế tác động của prolactin cũng tương tự như cytokine trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong sự trao đổi chất và điều hòa hệ miễn dịch. Prolactin có liên quan trực tiếp đến chu kỳ tế bào qua các quá trình:

• Sự sinh trưởng của tế bào.
• Sự biệt hóa tế bào.
• Chống lại sự chết có chu trình của tế bào.

Hoạt động như một yếu tố tăng trưởng, prolactin gắn vào các cytokine liên quan đến sự tạo máu, quá trình sinh mạch máu, tham gia vào điều hòa quá trình đông máu qua các con đường gián tiếp hoặc trực tiếp. Do vậy, định lượng prolactin máu cũng có ý nghĩa trong điều trị.

Các khối u sản xuất thừa hormone prolactin có thể được tiến hành điều trị bằng các thuốc chủ vận dopamin để làm giảm sản xuất prolactin như bromocriptine, cabergoline. Quá trình điều trị làm giảm nồng độ prolactin có thể giúp phục hồi lại khả năng sinh sản, giảm thiểu các triệu chứng lâm sàng cho bệnh nhân. Thuốc điều trị làm hạ prolactin có thể sử dụng kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm tùy thuộc vào mức độ rối loạn và kết quả xét nghiệm.

Đối với những trường hợp không đáp ứng với thuốc, phẫu thuật là chỉ định cần thiết để xử lý khối u sản xuất thừa prolactin. Phẫu thuật vẫn có khả năng tái phát lại khối u.